Τρίτη 3 Μαρτίου 2015

Περιφερειακή συγκρότηση δομών Δημόσιας Διοίκησης

Άρθρο του Νίκου Χρυσάφη*

Από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προβλεπόταν η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων (Α.Δ.) με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό που αναπτύχθηκε και στην ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στη Θεσσαλονίκη κάτω από τη γενική άποψη για τον «Καλλικράτη», στο πλαίσιο της ΔΕΘ. Είναι το μακρύ χέρι του κράτους προς την Αυτοδιοίκηση οι Α.Δ. Πράγματι, αν δει κανείς την πλευρά του ελεγκτή νομιμότητας, που είναι ναι μεν μια σημαντική υπηρεσία των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, αλλά δεν είναι η μόνη. Στις Α.Δ. με τον Ν. 3852/2010 έχουν ενσωματωθεί υπηρεσίες που υπήρχαν στις πάλαι ποτέ Κρατικές Περιφέρειες του Ν. 2503/1997 (ΦΕΚ 107 Α'), και που με τον "Καλλικράτη" δεν ήταν δυνατή σύμφωνα με το άρθρο 101 παρ. 1 και 3 του Συντάγματος να μεταφερθούν στην αιρετή Αυτοδιοίκηση.
Οι επτά Αποκεντρωμένες Διοικήσεις σήμερα είναι οι εξής: Αττικής με έδρα την Αθήνα, Θεσσαλίας - Στερεάς με έδρα τη Λάρισα, Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας με έδρα τα Γιάννενα, Μακεδονίας - Θράκης με έδρα τη Θεσσαλονίκη, Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο, Δυτικής Ελλάδας - Ιονίων - Πελοποννήσου με έδρα την Πάτρα, Αιγαίου με έδρα τον Πειραιά.
Παράλληλα με τον «Καλλικράτη» προβλέπονταν να μεταφερθούν μέχρι και το 2011 και άλλες δομές, που εξαιτίας μικροσυμφερόντων ή μεγαλοσυμφερόντων ή και πολιτικής απροθυμίας, ουδέποτε μεταφέρθηκαν.
Ενδεικτικά αναφέρουμε περιφερειακές δομές με τις αντίστοιχες αρμοδιότητες (υπηρεσίες) που μεταφέρθηκαν με τον «Καλλικράτη»: δ/νσεις Δασών, δ/νσεις Υδάτων, Κέντρο Τεχνικού Ελέγχου, Ελεγκτής Νομιμότητας Αποφάσεων Αυτοδιοίκησης, δ/νσεις Αστικής Κατάστασης - Αλλοδαπών & Μετανάστευσης, δ/νσεις Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού, δ/νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης, δ/νσεις Κοινωφελών Περιουσιών - Δημοσίων Κληροδοτημάτων κ.λπ.
Με τις αρμοδιότητες και το σκεπτικό που υπήρχε για τη συγκρότηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων νομίζω ότι δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς, όπως εξάλλου και στο ότι συμβάλλουν στη χάραξη περιφερειακής πολιτικής.
Στη σημερινή συγκρότηση της κυβέρνησης τα υπουργεία που έχουν περιφερειακές δομές ενταγμένες στις Α.Δ. είναι το υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και το υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στα υπόλοιπα υπουργεία υπάρχουν αποκεντρωμένες δομές, με παρουσία όμως πολιτικού ή υπηρεσιακού προϊσταμένου, όπως το υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων καθώς και το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κ.ο.κ.
Είναι αυτονόητο το ότι πρέπει να υπάρχει περιφερειακή δομή συγκρότησης του κράτους. Είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει η συγκρότηση αυτή να μην είναι σπάταλη.
Είναι αυτονόητο ότι η κρατική διοίκηση δεν πρέπει να λειτουργεί αντιπαραθετικά προς την
Αυτοδιοίκηση και προφανώς δεν πρέπει να είναι το μακρύ χέρι του κράτους στην Αυτοδιοίκηση.
Είναι αυτονόητο ότι οι όποιες αλλαγές στην κυβέρνηση δεν πρέπει να επηρεάζουν την άσκηση των λειτουργιών της δημόσιας διοίκησης. Η νομοθετική εξουσία έχει συγκεκριμένο ρόλο στη δημοκρατία, το ίδιο και η δημόσια διοίκηση.
Πολύ σωστά ο υπουργός Εσωτερικών ξεκίνησε με τη μη τοποθέτηση πολιτικών προϊσταμένων στις Α.Δ. και εξετάζει παράλληλα τη δημιουργία 13 Α.Δ., όπως δήλωσε στη συνάντηση που είχε με την Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων Ελλάδας (ΟΣΕΑΔΕ).
Ας ξαναπάμε όμως στα δεδομένα:
Είναι απλά η συνταγματική αρχή για την «Αποκέντρωση» που επιβάλλει τη συγκρότηση δομών του κράτους σε περιφερειακό επίπεδο;
Μπορείς να μεταφέρεις, να υλοποιήσεις κεντρικές πολιτικές επιλογές σε περιφερειακό επίπεδο χωρίς διόγκωση των δομών;
Μια σύγχρονη δημόσια διοίκηση οφείλει τουλάχιστον να επιδιώξει:
* Εξισορρόπηση αντιθέσεων κέντρου - Περιφέρειας.
* Απλή, λιτή δομή της δημόσιας διοίκησης.
* Δημοκρατική συγκρότηση, διαφάνεια, μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς κ.λπ.
Στόχος της νέας κυβέρνησης, νομίζω, πρέπει να είναι η καθολική συγκρότηση της δημόσιας διοίκησης σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι Α.Δ. πράγματι πρέπει να αλλάξουν. Ο «Καλλικράτης» πράγματι πρέπει να αλλάξει (τουλάχιστον) άμεσα στο σημείο αυτό των Α.Δ. με μια καθολική δομή δημόσιας διοίκησης μιας στάσης. Είναι σημαντικό να αδράξουμε την ευκαιρία και να προχωρήσουμε σε μια ενιαία κρατική δομή και με περιφερειακή συγκρότηση, όπου θα συμβάλλει στη μείωση του κόστους της δημόσιας διοίκησης, στην ευελιξία της δημόσιας διοίκησης, στον εκδημοκρατισμό και στη διαφάνεια της δημόσιας διοίκησης. Θα ήταν ευχής έργο να μπορούσαμε να πάμε άμεσα σε μια δομή που θα συγκέντρωνε όλες τις υπηρεσίες - κρατικές λειτουργίες, αλλά κάτι τέτοιο σήμερα φαντάζει ως έργο Τιτάνα, οπότε ας πάμε σ' αυτό που μπορεί άμεσα να λειτουργήσει και πάνω σ' αυτό να οικοδομείται το τιτάνιο έργο.
Συνεπώς, ως πρώτο βήμα, επανασυγκροτούνται με κορμό την Αποκεντρωμένη Διοίκηση με μια νέα γεωγραφική κατανομή οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (παράλληλα με τις αιρετές περιφέρειες) και με τρεις γενικούς διευθυντές ανά δομή (γενικός δ/ντης Εσωτερικής Λειτουργίας, γενικός δ/ντής ΠΕΧΩ και γενικός δ/ντης Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων).
Παράλληλα, ξεκινά η διαβούλευση και η επανασύσταση για το δεύτερο βήμα, όπου θα πρέπει να δημιουργηθούν και οι περιφερειακές δομές για τα αυτόνομα τμήματα της δημόσιας διοίκησης, όπως οι γενικοί δ/ντες Πολιτισμού Τουρισμού Αθλητισμού - Παιδείας - Υγείας - Εργασίας και Οικονομικών). Έτσι συγκεντρώνονται όλες οι περιφερειακές υπηρεσίες του κράτους σε μια ενιαία δομή με μια ενιαία διοικητική - λογιστική οικονομική δομή και με μια δομή μιας στάσης για την εξυπηρέτηση των πολιτών.
Οι θεματικοί περιφερειακοί διευθυντές, έτσι κι αλλιώς και σήμερα, στα σημεία αυτά που δεν υπάρχει εκχώρηση αρμοδιοτήτων από τους γ.γ. πάλαι ποτέ Γενικών Γραμματειών των Α.Δ. ή των θεματικών υπουργείων, υπάρχει άμεση συνεργασία, κάθετη με τα υπουργεία. Εύλογα θα πει κανείς ότι μέχρι σήμερα είχαμε τρεις γενικούς διευθυντές σε καθεμία από τις 7 Α.Δ., δηλαδή 21 γενικούς διευθυντές, ενώ με τις 13 Α.Δ. θα έχουμε 39 γενικούς διευθυντές. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι στις επτά Α.Δ. είχαμε και ισάριθμους γενικούς γραμματείς (μετακλητούς υπαλλήλους) όπως και οκτώ συνολικά επιστημονικούς συνεργάτες και άγνωστο αριθμό συμβούλων και αποσπασμένων τού κάθε γενικού γραμματέα.
Γιατί, λοιπόν, τρεις (στο πρώτο βήμα) θεματικούς γενικούς δ/ντες και όχι σε έναν γενικό δ/ντη Α.Δ., έστω και ως υπηρεσιακό παράγοντα; Με τον κατακερματισμό αποφεύγονται φαινόμενα αυτονομίας ή και συγκεντρωτισμού στους υπηρεσιακούς παράγοντες ή η συγκρότηση πελατειακών σχέσεων και παραγοντισμού, αφού η «εξουσία» θα διαχέεται στους τρεις διευθυντές και δεν θα είναι μονοπρόσωπη ή σε πολιτικούς παράγοντες. Φυσικά προΐσταντο των θεματικών γενικών δ/ντων οι Γ.Γ. των υπουργείων, όπου τουλάχιστον δεν υπάρχει μεταβίβαση υπογραφής και υφιστάμενοι των περιφερειακών διευθυντών θα είναι οι νομαρχιακοί διευθυντές (συγκρότηση σε επίπεδο νομού). Ένα θέμα που θα πρέπει άμεσα να ανοιχτεί σχετίζεται με τις Διαχειριστικές Αρχές Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, όπου και θα πρέπει να εξεταστεί και να επανασχεδιαστεί η λειτουργία τους.
Με την ενοποίηση των δομών σε περιφερειακό επίπεδο το Δημόσιο μειώνει τις λειτουργικές δαπάνες, μειώνει την αδιαφάνεια, μειώνει την πολυπλοκότητα και τον κατακερματισμό, μειώνει τη γραφειοκρατία, μειώνει την αντίθεση κέντρου - Περιφέρειας, απαλλάσσεται από τις στρατιές των μετακλητών και συμβούλων, απαλλάσσεται από τις πολιτικές παρεμβάσεις στη δημόσια διοίκηση. Δημιουργεί τις προϋποθέσεις δημιουργικής αλληλεπίδρασης μεταξύ κέντρου και Περιφέρειας, μεταξύ νομοθετικής εξουσίας και δημόσιας διοίκησης. Διασφαλίζει τον συντονισμό και τη συνεργασία διαφορετικών θεματικών δομών και επιστημών στον αντίποδα της πολυπλοκότητας και του κατακερματισμού που μας «παρέχει» ο νεοφιλελευθερισμός. Διασφαλίζει περισσότερη συνεργασία και «συμπράξεις» μεταξύ διαφορετικών τμημάτων και επιπέδων διοίκησης. Διασφαλίζει τον σχεδιασμό και τη συμπαραγωγή των δημοσίων υπηρεσιών. Αναδεικνύει την ποικιλομορφία της σύγχρονης κοινωνίας και μάλιστα σε περίοδο οικονομικής καχεξίας, με μείωση του λειτουργικού κόστους. Δίνει τη δυνατότητα στην Αυτοδιοίκηση να σχεδιάζει με το κράτος δίπλα της και όχι απέναντί της.
Η διαθεματική συγκρότηση της Α.Δ. χωρίς πολιτικό προϊστάμενο μπορεί και μας δείχνει τον δρόμο συγκρότησης μιας σύγχρονης διακυβέρνησης και δημοκρατικής δομής της κυβέρνησης. Προφανώς, η νησιωτικότητα απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στον σχεδιασμό αυτών των δομών, αφού τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η ποικιλομορφία της νησιωτικής χώρας απαιτούν διαφορετικές στρατηγικές επιλογές.
Προφανώς, οι όποιες αλλαγές - μεταβολές δεν θα πρέπει να πραγματοποιηθούν ερήμην των εργαζομένων, έτσι όπως αυτοί εκφράζονται από τα συλλογικά τους όργανα. Προφανώς, μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιφέρει βίαιες ανατροπές στο εργασιακό καθεστώς των υπαλλήλων.


* Ο Νίκος Χρυσάφης είναι οργανωτικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων Ελλάδας, πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου (περιοχή βορείου Αιγαίου) και πρόεδρος Ν.Τ. Λέσβου της ΑΔΕΔΥ